گل و گیاه ظرافت

شَبدَر جزء مهم‌ترین گیاهان علوفهای خانواده لگومینز در مناطق معتدل و مرطوب است که از نظر علوفه‌ای و مرتعی دارای ارزش بسیار زیادی است و در تغذیه دام‌ها نقش بسزایی دارند. شبدرها گیاهی سه برگچه‌ای‌اند و به همین خاطر اسم علمی آن‌ها از دو کلمه لاتین "Tria" به معنی سه و "Folia" به معنی سه برگچه‌ای گرفته شده است. تعداد گونه‌های شبدردر دنیا حدود ۳۰۰ گونه ذکر شده که از این تعداد ۲۵ گونه از نظر کشاورزی مهم است که از این تعداد فقط ۹ گونه آن‌ها از جمله شبدرزیرزمینی به‌صورت تجارتی کشت می‌شوند. بیشترین پراکنش شبدرها در منطقه مدیترانه است، به‌طوری‌که در منطقه آسیا ۱۶۰–۱۵۰ گونه، آمریکا ۶۵–۶۰ گونه و در آفریقا ۳۰–۲۵ گونه گزارش شده است. بر اساس تحقیقات بانک ژن گیاهی و ذخایر توارثی مؤسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر تعداد گونه‌های تاکنون شناخته شده شبدردر ایران حدود ۵۴ گونه است.

خصوصیات کلی شبدرها

تمام شبدرها در آب‌وهوای خنک بهترین عملکرد را دارند. در بین شبدرها شبدرسفید از همه مقاوم‌تر است. میزان قند در شبدرها بیش از یونجه است و سطح برگ بیشتری نسبت به یونجه دارند اما مقاومت شبدرها به شوری کمتر از یونجه است و نیاز آبی شبدرها نیز کمتر از یونجه است. البته باید توجه داشت که شبدرها به لحاظ کمیت تولید در سطح پایین‌تری از یونجه قرار دارند و میزان مواد غذایی قابل‌هضم یونجه از شبدرها بیشتر است. به‌صورت کلی تفاوت شبدرها با یونجه این است که برگ یونجه بیضی شکل ولی برگ شبدرگلابی شکل است. همچنین رنگ برگ‌ها در شبدر سبز و شفاف و در یونجه سبز تیره است.

خصوصیات بذرشبدرها

تحقیقات انجام‌گرفته نشان می‌دهد مهم‌ترین عامل ایجاد بذرهای با پوسته سخت در شبدرها خشکی و کمی رطوبت نسبی هوا در زمان رسیدگی است. خواب بذر شبدررا به‌وسیله سرما دادن می‌توان شکست. بذرهیچ‌یک از شبدرها در زمان جوانه‌زنی به نور نیاز ندارند. به عبارت بهتر بذر هیچ‌یک از شبدرها فیتوبلاست نیستند. همان‌طور که ملاحظه می‌شود بزرگ‌ترین بذرها در بین گیاهان علوفه‌ای تیره بقولات مربوط به اسپرس و ماشک‌ها است. باید توجه داشت هرچه اندازه بذر بزرگ‌تر باشد معمولاً زودتر جوانه می‌زنند و گیاهچه بزرگ‌تری تولید می‌کنند. البته پوسته سخت بذر را نیز باید در نظر گرفت (مسلم است بذرهای دارای پوسته سخت دیرتر جوانه می‌زنند) موضوع ذکرشده در بالا به شرطی صحیح است که پوسته سخت بذرها صفر در نظر گرفته شود. در واقع هم میزان بذرهای سخت در بعضی از شبدرها مانند شبدربرسیم و شبدرلاکی بسیار پایین است. بذر بعضی از شبدرها مانند شبدر پنجه کلاغی (Lotus cornicaltus) بسیار به‌کندی جوانه می‌زند و گیاهچه بسیار ضعیفی تولید می‌کند، به‌طوری‌که ایجاد یک مزرعه کامل از این شبدر ممکن است تا دو سال به طول انجامد.

طرز کاشت بذر شبدر

شبدراز طریق بذرتکثیر می‌شود برای کاشت شبدرقبل از کشت زمین موردنظر را پس از شخم زدن و اضافه نمود کود صاف و برای کشت بذر شبدرآماده کنید. توجه داشته باشید که سطح زیر کشت باید کاملاً نرم و مسطح باشد. به دلیل ریز بودن بذر شبدربهتر است آن را با خاک نرم مخلوط کنید و بر سطح موردنظر بپاشید. همچنین می‌توان از دستگاه بذرافشان نیز برای کشت بذراستفاده کنید. پس از کاشت بذرآن را آبیاری کنید. پس از مدتی بذر جوانه می‌زند.

زمان کاشت بذر:کشت بذر شبدردر مناطق سردسیر و نیمه سردسیر از نیمه شهریور ماه تا نیمه مهرماه است. کشت بهاره این گیاه نیز در برخی از مناطق متداول است.

ارتفاع:ارتفاع این گیاه با توجه به گونه‌های مختلفی که دارد متفاوت و بین ۳۰ تا ۱۰۰ سانتی‌متر است.

فاصله کاشت گیاه:در روش کشت مکانیزه برای تولید علوفه فاصله شبدربین ۲۰ تا ۳۰ سانتی‌متر است. برای تهیه بذربین ۵۰ تا ۶۰ سانتی‌متر است.

عمق کاشت بذر:پس از کاشت بذردر صورت نیاز لایه نازکی خاک بریزید

خاک مناسب رشد:بهترین خاک برای رشد شبدرخاک‌های قلیایی و مرطوب می‌باشند.

دمای مناسب رشد:دمای مناسب برای رشد شبدربین ۱۰ تا ۲۵ درجه سانتی‌گراد است.

مقدار آبدهی:به آبیاری متوسط و منظمی نیاز دارد بین دو آبیاری باید سطح موردنظر خشک باشد.

نور:از جمله گیاهان آفتاب دوست است که برای رشد به نور زیاد و همچنین هوای خنک نیازمند است.

خصوصیات تغذیه‌ای شبدرها

شبدرمحصول علوفه‌ای مهمی است. به همین دلیل است که به‌طور گسترده‌ای در کشت علوفه‌ای و مراتع استفاده می‌شود. شبدرها به‌عنوان علوفه سبز، علوفه خوراکی و چمن پوششی استفاده می‌شوند. ۱۰۰ کیلوگرم از شاخ و برگ شبدرعلوفه شامل ۸/۱۹ واحد و ۷/۲ کیلوگرم پروتئین قابل‌هضم است. شبدر اسیدهای آمینه ضروری بیشتری تر (سیستئین، تریپتوفان و لوسین) نسبت به دانه ذرت و دانه جو و گندم هستند. در شبدرها فسفر به‌ندرت از ۴۴/۱ گرم در هر کیلو ماده خشک پایین‌تر است و از این نظر نسبت به یونجه برتر هستند و دام‌هایی که از شبدر تغذیه می‌کنند، کمتر دچار کمبود فسفر می‌شوند. گونه شبدرهای حقیقی با Genus Trifolium همگی علفی و دارای برگ‌های سه‌تایی هستند. گل‌ها کوچک بسیاری دارند که روی یک دمگل کوتاه پرگل واقع شده است. گلبرگ پهن خارجی تنها اندکی بزرگ‌تر از سایر گلبرگ‌هاست. شبدرهای حقیقی می‌توانند یک‌ساله، دوساله یا چندساله باشند.

مواد ضد تغذیه‌ای در شبدرها:شبدرها دارای موادی هستند که از ارزش غذایی آن‌ها می‌کاهد. مثلاً شبدرقرمز دارای ماده‌ای به نام فورموننتین است که نوعی شبه استروژن گیاهی است و می‌تواند سبب سقط‌جنین در گوسفندان شود همین‌طور شبدرسفید دارای هیدرو سیانیدرید (HCN) که برای دام‌ها می‌تواند بسیار مضر باشد و مصرف زیاد آن فعالیت غده تیروئید را افزایش می‌دهد، شبدر پنجه کلاغی نیز دارای مقداری هیدروسیانیدرید است اما مقدار آن به حدی نیست که برای دام‌ها اسمیت بسیار بالا ایجاد کند. شبدر شیرین دارای یک ماده ضد تغذیه به نام کومارین است برای دام‌ها مضر است و سبب انعقاد خون در دام‌ها می‌شود و بسیار خطرناک است. همین‌طور مصرف زیاد شبدر ایرانی می‌تواند سبب افزایش برخی از اختلالات مربوط به دام مانند: enterotoxaemia (کلیه کاغذی)، photosensitisation ادرار سنگ (سنگ شبدر) در گوسفندان شود.

نفخ در اثر مصرف شبدرها:مصرف علوفه تازه شبدرها مانند بسیاری از بقولات دیگر به دلیل پروتئین زیادی که دارند در دام‌ها تولید نفخ می‌کند در اثر مصرف شبدرسفید، شبدرقرمز، شبدر شیرین و شبدر ایرانی در دام‌ها نفخ ایجاد می‌شود اما مصرف شبدر پنجه کلاغی و شبدر برسیم (مصری) در دام‌ها هیچ‌گونه نفخی ایجاد نمی‌کند، دلیل این موضوع وجود تانن‌ها قابل اتصال به پروتئین‌ها در این دو شبدر است که با رسوب پروتئین در شکمبه کمک می‌کند و مانع ایجاد نفخ می‌شود. در بین شبدرها خطرناک‌ترین آن‌ها به لحاظ نفخ زایی شبدر سفید لادینو است.

خواص شبدر

از جمله خواص شبدربه این مورد اشاره نمود که مواد (به‌اصطلاح ضد تغذیه) موجود در شبدرمی‌توانند برای انسان خواص دارویی داشته باشند و مفید باشند مثلاً کومارین موجود در شبدرشیرین و گیاه Ferula badrakema می‌تواند سبب توقف رشد سلول‌های سرطانی مثانه شود. همین‌طور فورمونتین موجود در شبدر قرمز از ارزش دارویی خاصی برخوردار است، آزمایش انجام‌گرفته در سال ۲۰۱۰ نشان داده است که فورموننتین می‌تواند از رشد سلول‌های سرطان سینه در زنان جلوگیری کند، اما مصرف آن سبب مشکلات جنسی در مردان می‌شود. عرق شبدرچاق‌کننده است. مولد خون و نیرودهنده‌ی قوای جنسی می‌باشد. نرمی استخوان اطفال را درمان کرده و تصفیه کننده‌ی خون است. عسل شبدرهمچنین می تواند به تنظیم فشار خون کمک کند. مصرف روزانه حداقل یک یا دو قاشق چای خوری از این عسل در اوایل روز به حفظ فشار خون کمک می کند.

برای خرید بذر شبدرو سایر علوفهبه فروشگاه بذر ظرافتمراجعه فرمایید.

مشاهده پست مشابه : آموزش کاشت و پرورش باقالا