گل و گیاه ظرافت

گل محمدی گلی زیبا و زینتی است که خواص دارویی و درمان زیادی دارد. از گل محمدی علاوه بر تهیه گلاب برای تهیه انواع دمنوش گل محمدی و همچنین آشپزی استفاده می‌شود. بخور گل محمدی، جوشانده گل محمدی، چای گل محمدی، شربت گل محمدی، مربای گل محمدی، حلوای گل محمدی از مهم ترین موارد مصرف این گیاه هستند. گل محمدی از طریق تقسیم ریشه و قلمه قابل تکثیر است. گل محمدی به‌صورت بوته‌ای و درختچه‌ای رشد می‌کند. از جمله گیاهان چندساله است. گل‌های به نسبت بزرگی به رنگ صورتی و قرمز دارد، گل‌های این گیاه عطر خاصی دارند طوری که به هنگام شکفتن فضا را عطرآگین می‌کنند. گل محمدی به گل سرخ نیز مشهور است. گل محمدی شاخه‌ای تیغ‌دار و استوانه‌ای شکلی دارد. این قسمت‌های مورداستفاده گل محمدی کاسبرگ‌های این گیاه است. برگ‌های گل سرخ (گل محمدی) به رنگ سبز است. از مهم‌ترین کاربرد گل سرخ استفاده از اسانس این گیاه برای معطرسازی و تهیه عطر و گلاب می‌باشد. به‌عنوان یک چاشنی به خورشت اضافه می‌شود در ماست و دوغ نیز کاربرد دارد. خواص داروئی نیز دارد. از گل محمدی خشک برای تهیه دم‌نوش و موارد دیگر استفاده‌ می‌کنند. این گیاه جاذب حشراتی همچون زنبورعسل و پروانه است. گل‌های این گیاه کاسبرگ‌های فراوانی دارد. در مرکز گل سرخ دانه‌های ریز زرد رنگ متمایل به نارنجی وجود دارد که زیبایی گل را دوچندان می‌کند.

گل محمدی از زیباترین و مهم‌ترین رزهای جهان است. این گیاه به خاطر رایحه فوق‌العاده و همچنین تنوع ارقام و ژنوتیپ های آن در بسیاری از نقاط جهان کشت می‌شود. اگر چه در رابطه با آغاز و چگونگی کشت و همچنین زمان ورود ارقام مختلف این گیاه به کشور اطلاعاتی در دست نیست ولی به نظر می‌رسد گل محمدی مانند بعضی دیگر از گونه‌های جنس رز خاورمیانه به اروپای غربی منتقل و کشت شده است. علت نام رز دمشقی نیز احتمالاً به این دلیل است که نخستین بار گل محمدی از دمشق به اروپا منتقل گردیده است. طبق اسناد موجود، تقطیر گل و استخراج گلاب در ایران از اواخر قرن هفتم میلادی آغاز شد و سپس در قرن چهاردهم به قسمت‌هایی از امپراتوری عثمانی و آسیای صغیر گسترش یافته است. بر اساس گزارش ابن خلدون در قرن هشتم و نهم میلادی، گلاب یکی از اقلام مهم تجاری ایران به هند و چین بوده است.

از اوایل قرن دهم میلادی، صنایع مربوط به فرآوری گل محمدی در ایران و به‌خصوص در شیراز متمرکز گردید. این صنعت به‌تدریج از ایران به هند، عربستان، شمال آفریقا و اسپانیا انتقال یافت. مسافران و جهان گردان نیز گل محمدی را از آسیای صغیر به فرانسه و اروپای غربی بردند. به گونه‌ای که در کتاب‌های آلمانی و ایتالیایی در قرن‌های پانزدهم و شانزدهم میلادی، روش‌های استخراج گلاب و اسانس گل محمدی توصیف شده است. در آن زمان ایران بزرگ‌ترین تولیدکننده گلاب بوده و گلاب ایرانی با کشتی‌های هندی و پرتغالی و از طریق بنادر خلیج فارس به نقاط مختلف دنیا صادر می‌شده است.

در اکثر منابع معتبر علمی از گل‌ها و اسانس گل محمدی به‌عنوان دارو یاد شده و خواص درمانی آن مورد تأکید قرار گرفته است. مواد مؤثره این گیاه خاصیت ضدافسردگی داشته و تقویت‌کننده قلب است و همچنین التهاب را کاهش داده و کم‌وبیش مسکن در د است. اسانس این گیاه نیز خاصیت ضد باکتریایی، ضد میکروبی و آنتی‌اکسیدانی دارد. برخی تحقیقات نشان می‌دهد اسانس گل محمدی اثرات ضدویروس ایدز دارد. از گل‌های گل محمدی به‌عنوان یک ملین ضعیف نیز استفاده می‌شود.

اسانس گل محمدی در صنایع تولید عطر و ادکلن موارد مصرف فراوانی داشته و یکی از گران‌ترین اسانس‌های جهان است، به‌طوری که با قیمتی بین ۳۰۰۰ تا ۸۰۰۰ دلار برای هر کیلوگرم (بسته به کیفیت اسانس) در بازارهای جهانی دادوستد می‌شود. این اسانس همچنین در صنایع آرایشی و بهداشتی و غذایی موارد استفاده فراوانی دارد. ایران، ترکیه، بلغارستان، هند، اوکراین، آمریکا، کانادا، ژاپن، تایلند و ... از کشورهای تولیدکننده عمده گل محمدی در جهان هستند.

تکثیر گل محمدی

کاشت گل محمدی به روش‌های جنسی (توسط بذر) و غیرجنسی (رویشی) امکان‌پذیر است.

تکثیر جنسی: انواع رزهای خودرو در رویشگاه‌های طبیعی خود معمولاً از طریق بذر گل محمدی تکثیر می‌شوند. در این شرایط پس از رسیدن میوه و باز شدن آن‌ها، دانه‌ها به اطراف پراکنده شده و رویش می‌کنند. ازدیاد جنسی نهال گل محمدی به‌ندرت و تنها در برخی امور پژوهشی و به‌منظور تهیه دورگ های موردنظر صورت می‌گیرد. دانه‌های داخل میوه که در واقع میوه‌های فندقه موجود درسته هستند از پوسته ضخیمی برخوردارند و پوسته داخلی (آندوکارپ) آن‌ها تقریباً غیرقابل نفوذ بوده و سبب کاهش شدید قوه رویشی آن‌ها می‌شود. میوه‌های گونه‌های مختلف رز معمولاً از اواسط شهریور تا مهرماه می‌رسند. در تکثیر جنسی هنگامی که رنگ این میوه‌ها سرخ شدند آن‌ها را برداشت کرده و در یک ظرف ریخته و خرد می‌کنند. پس از غربال کردن دانه‌ها را خشک نموده و به‌منظور افزایش قوه رویشی آن‌ها را تحت تیمارهای مخصوصی قرار می‌دهند.

از جمله این تیمارها، خراش دهی مکانیکی، شیمیایی (توسط اسید سولفوریک غلیظ) و همچنین تیمار چینه سرمایی (نگهداری بذر گل محمدی ها به مدت دو تا سه ماه دمای دو تا چهار درجه سانتی‌گراد) است که در افزایش قوه رویشی دانه‌ها بسیار مؤثر می‌باشد. البته استفاده از اسید جیبرلیک یا ایندول استیک اسید نیز برای افزایش قوه رویشی بذرها مناسب است. دانه‌های تیمار شده را اوایل پاییز در ردیف‌هایی به فاصله ۲۰ سانتی‌متر و به عمق یک تا دو سانتی‌متر کشت می‌کنند. با آبیاری و وجین مرتب علف‌های هرز سطح خزانه بذرها اوایل بهار سال سبز می‌شوند. نشاءهای حاصل را می‌توان اوایل پاییز همان سال یا پاییز سال بعد (با توجه به‌اندازه نشاءها) به زمین اصلی منتقل کرد.

تکثیر رویشی: کاشتن گل محمدی به روش رویشی در مقایسه با تکثیر جنسی ساده‌تر و اقتصادی‌تر است و همواره برای تکثیر این گیاه از روش رویشی استفاده می‌شود. تکثیر رویشی از روش‌های قلمه زدن، خوابیدن، پیوند زدن، استفاده از پاجوش و کشت بافت انجام می‌گیرد.

قلمه زدن گل محمدی: در این روش اواخر تابستان و در طول فصل پاییز از شاخه‌های نیمه خشبی یا خشبی مناسب قطعات مناسبی باید تهیه کرد. قلمه‌ها باید به‌اندازه کافی بزرگ بوده و در بافت‌های درونی خود ذخیره مناسبی از مواد و عناصر غذایی را داشته باشند. قلمه‌ها باید از گیاهان مادری سالم، قوی و فاقد هر گونه آفت و بیماری تهیه شود تا به سهولت قدرت تولید ریشه را داشته باشند. قلمه‌ها اگر از شاخه‌های نیمه خشبی تهیه شوند، طول آن‌ها باید ۱۰ تا ۱۲ سانتی‌متر و اگر از شاخه‌های خشبی تهیه شوند، باید ۱۰ تا ۱۵ سانتی‌متر باشد. قطر قلمه‌های انتخاب شده نیز باید ۵/۰ ۱ سانتی‌متر باشد. قلمه‌های تهیه شده را باید در بسترهای مناسبی (شامل دو قسمت ماسه و یک قسمت پیت ماس) کشت کرد. سپس روی قلمه‌ها را باید توسط پلاستیک پوشانده و در سایه قرار داد. بستر خاک تا ریشه دهی قلمه باید به‌طور منظم آبیاری شود. در شرایطی اقلیمی مناسب می‌توان در فضای باز اقدام به ریشه‌دار قلمه‌ها نمود.

خواص

گل محمدی را به دو صورت مصرف می‌کنند. برخی از آن عرق می‌گیرند که به آن گلاب می­گویند. برخی نیز آن را خشک می‌کنند و برای مصرف نگهداری می‌کنند. می‌توانید آن را در ماست ریخته و میل کنید.

درمان یبوست

از خواص گل محمدی این است که گل محمدی یبوست را درمان می‌کند و مدفوع را نرم و شل می‌کند. همچنین آرام‌بخشی و تقویت اعصاب از دیگر خواص گل محمدی و گلاب است. همچنین برای درمان اسهال‌های مزمن از گل محمدی استفاده می‌کنند. رفع ترشحات زنانه از وظایف گل محمدی است.

رفع اخلاط خونین و خونریزی‌های عادی

از خواص گل محمدی است گیاه گل محمدی یا گل سرخ روح را تقویت می‌کند و نشاط‌آور است. همچنین برای تقویت حافظه و پیشگیری از آلزایمر از آن استفاده می‌کنند. از خواص گل محمدی ضدافسردگی بودن و آرام‌بخشی آن است. همچنین گل محمدی ضدعفونی‌کننده خوبی است.

درمان زگیل و لکه‌های جلدی و روییدن گوشت

باز هم یادآوری می‌کنیم از گل محمدی به‌عنوان مسهل و درمان یبوست استفاده کنید. برای درمان سردرد عصاره گل محمدی را در بینی بچکانید. التیام زخم و ضدعفونی کنندگی از دیگر خواص گل محمدی است. همچنین برای کاهش تب از گل محمدی استفاده کنید. درمان زگیل و لکه‌های جلدی و روییدن گوشت تازه و تحلیل ورم‌ها از ضماد آن استفاده کنید.

تقویت اعتمادبه‌نفس

از گل محمدی و گلاب برای تقویت اعتمادبه‌نفس استفاده می‌شود. از گل محمدی، گلاب تهیه می‌کنند که خواص زیادی دارد. گلاب گل محمدی برای تقویت پوست بسیار معجزه می‌کنند. جهت رفع استرس گلاب بخورید یا آن را ببویید. برای التیام سردردهای ناشی از استنشاق هوای آلوده و رفع گیجی و منگی کمی گلاب مصرف کنید.

رفع گیجی و منگی و درمان دردهای روماتیسمی

گلاب خون را تصفیه می‌کند و در نتیجه از ناراحتی‌های پوستی جلوگیری می‌کند. از خواص گل محمدی و گلاب درمان بیماری‌های گوارشی است. گل محمدی و گلاب معده را تقویت می‌کند، به قلب سلامتی می‌دهد، دردهای روماتیسمی را کم می‌کند. همچنین گل محمدی و گلاب ضد تهوع مناسبی است.

روغن گل محمدی

همچنین از روغن گل محمدی می‌توان به‌عنوان یک ملین برای درمان یبوست مزاج استفاده کرد، بوییدن عطر این گل در درمان افسردگی، رفع غم و اندوه و اضطراب مؤثر است. گل محمدی حاوی ویتامین‌ها و آنتی‌اکسیدان‌های مفید برای بدن از جمله ویتامین C است و برای درمان مشکلات پوستی از جمله آکنه و برطرف کردن انواع لکه‌های پوستی و چین‌وچروک می‌تواند مورداستفاده قرار بگیرد.

محلول گلاب به‌دست‌آمده از این گل به همراه آب، یک اسکراب بسیار مفید برای لایه‌برداری از پوست، رفع چین و چروک، پاک کردن آرایش و برطرف کردن آلرژی‌های پوستی است. علاوه بر ویتامین C در این گل، موادی مانند کورستین و اسید ellagic وجود دارد که برای تعمیر آسیب‌های سلولی بدن و محافظت از ابتلا به بیماری‌هایی چون مشکلات قلبی عروقی، پوکی استخوان و جلوگیری از ابتلا به سرطان می‌تواند مورداستفاده قرار بگیرد.

نوشیدن چای گل محمدی

نیز می‌تواند سبب کاهش چین و چروک‌های پوستی و افزایش کلاژن سازی پوست شود و به این ترتیب شادابی و جوانی پوست حفظ شود. مصرف دم‌نوش این گل باعث افزایش سیستم ایمنی بدن شده و به این ترتیب فرد از ابتلا به بیماری‌هایی چون سرماخوردگی، گلودرد و آنفولانزا ایمن می‌ماند. نوشیدن دم‌نوش گل محمدی برای از بین بردن باکتری‌های مضر در روده نیز می‌تواند مورداستفاده قرار بگیرد، افراد مبتلا به بیماری‌هایی مانند اسهال خونی و التهاب‌های دستگاه گوارش نیز می‌توانند از مزایای این دم‌نوش استفاده کنند.

پاک‌سازی کبد و کیسه صفرا

هم یکی دیگر از مزایای نوشیدن دم‌نوش گل محمدی است، زنان یائسه نیز می‌توانند از آن برای کاهش علائم و مشکلات این دوره از جمله گرگرفتگی استفاده کنند.

درمان عفونت‌های مجاری ادراری، رفع التهاب و عفونت مثانه

برای درمان عفونت‌های مجاری ادراری، رفع التهاب و عفونت مثانه نیز می‌توان از دم‌نوش گل محمدی استفاده کرد. با وجود تمامی مزایای درمانی این گیاه کارشناسان توصیه می‌کنند افراد قبل از مصرف آن تست حساسیت انجام دهند، زیرا برخی افراد به گل محمدی حساسیت پوستی و غذایی دارند و امکان دارد با تشدید علائم آلرژی مواجه شوند.