گل و گیاه ظرافت

کارلا (موموردیکا کارانتیا، ماموردیکا، جگر زلیخا، خربزه جذامی، خربزه تلخ، خیار کارلا، خیارچنبر تلخ، خیار تلخ کارلا) یکی از گیاهان دارویی بسیار مفید و رایج مصرفی در آسیای جنوبی است. کارلا از جمله گیاهان بالارونده است که به‌سرعت رشد می‌کند. این گیاه جزء خانواده کدوئیان می‌باشد. ارتفاع این گیاه به ۵ متر نیز می‌رسد و بهتر است برای رشد حتماً از داربست یا قیم استفاده شود. معمولاً برای استفاده از میوه و همچنین سایر اندام‌های گیاه کارلا را مورد کشت قرار می‌دهند. برگ‌های این گیاه، گرد، پنجه‌ای و زیبا بوده و دارای میوه‌های کمی عجیب و غریب است. اندازه برگ‌های کارلا معمولاً بین ۴ تا ۱۲ سانتی‌متر متغیر می‌باشد. میوه‌های کارلا طعم تلخی دارد ولی خواص درمانی و دارویی بی‌نظیر آن دلیل مصرف بالای آن در این کشورها شده است. علاوه بر آسیای جنوبی در آفریقای شرقی و جنوب آمریکا نیز گونه‌های دیگر این میوه برای اهداف دارویی و غذایی کشت می‌شود. کارلا گیاهی گرمسیری و نیمه گرمسیری/ معتدل بوده و همانند کدو یا خیار است و دارای مزه تلخ می‌باشد. بر روی سطح این خیار برجستگی های نامنظمی قرار گرفته که ظاهر آن را از خیارهای معمولی متمایز می‌کند.

رنگ کارلا یا کارلا در ابتدای تشکیل سبز تیره بوده و بعد از گذشت زمان به رنگ سبز روشن‌تر و اگر بر روی بوته بماند به رنگ زرد مایل به نارنجی تبدیل می‌شود و بعد از مدتی بر روی بوته می‌ترکد و بذرهای آن بر روی زمین می‌ریزد. توجه داشته باشید که این میوه هر چه دیرتر برداشت شود دارای تلخی کمتر بوده و خوش خوراک‌تر است. گیاه کارلا یا خربزه تلخ میوه‌ای گرمسیری و نیمه گرمسیری است و در مناطق معتدل نیز می‌توان به‌صورت یک‌ساله کشت نمود.

کاشت کارلا

کارلا نیز مانند سایر گیاه کدوئیان جزو سبزیجات فصل گرم نسبت به سرما حساس‌ و کاشت آن‌ها در هوای گرم انجام می‌گیرد. کارلا در انواع خاک رشد می‌کند، اما خاک شنی لومی به‌خوبی زهکشی شده برای کشت در هوای آزاد مناسب است. بهترین رشد و میوه‌ بندی آن در pH حدود ۸/۶-۶ رخ می‌دهد. pH خیلی پایین (زیر ۵/۵) می‌تواند میوه‌ بندی را کاهش دهد. کشت آن به دو صورت مستقیم و غیرمستقیم (نشایی) انجام می‌گیرد. در کشت مستقیم، بذر کارلا مستقیماً در زمین اصلی کاشته می‌شود. جهت سهولت جوانه‌زنی و تسریع در این کار ممکن است بذور را یک تا دو روز قبل از کاشت در یک پارچه مرطوب در دمای ۲۵ درجه سانتی‌گراد بخیسانند. فاصلۀ دو خط کشت ۳ – ۵/۲ متر و همچنین فاصلۀ بوته‌ها نیز ۳۰-۳۰ سانتی‌متر می‌رسد. روش کاشت به‌صورت کپه‌ای است و پس از سبز شدن تعداد بوته‌ها را به ۱ تا ۲ عدد کاهش می‌دهند. عمق کاشت بذر گیاه کارلا ۲ سانتی‌متر یا کمی بیشتر است. بوته کارلا برای رشد اولیه خود احتیاج به گرما و رطوبت کافی دارد، بنابراین عمل کاشت بذر خیار کارلا تا زمانی که دمای خاک به ۲۰-۱۸ درجه سانتی‌گراد نرسیده است انجام نمی‌گیرد. بدیهی است که با افزایش دما مثلاً تا حد ۲۵ درجه یا بیشتر، جوانه‌زنی نیز تسریع می‌گردد. میزان بذر موردنیاز برای یک هکتار ۳-۲ کیلوگرم است. تهیه و آماده‌سازی زمین مثل خیار است.

کشت غیرمستقیم در اقلیم‌های خیلی سرد صورت می‌گیرد. بهتر است قبلاً در یک گلخانه در سینی‌های نشاء یا گلدان‌های کیسه‌ای کشت شوند و سپس در هوای مناسب به زمین اصلی منتقل گردند. کارلا به‌سرعت و بلافاصله پس از دو هفته بعد از کاشت رشد می‌نماید و ساقه‌های رونده آن به‌صورت پیچکی حرکت می‌کند. برای رشد بهتر و همچنین برداشت آسان‌تر بهتر است از قیم‌ها و شبکه داربستی استفاده شود تا از نظر اندازه و راندمان محصول، نتیجه کار بهتر باشد و برداشت محصول و نگهداری آن به‌راحتی انجام شود.

http://zerafat.com/5727-superlarge_default/%D8%A8%D8%B0%D8%B1-%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D9%84%D8%A7-%D8%AE%D8%B1%D8%A8%D8%B2%D9%87-%D8%AA%D9%84%D8%AE-%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%AA.jpg

از بوته کارلا شاخه‌های زیادی منشعب می‌شود که خیلی از آن‌ها تولیدی در بر نخواهند داشت. این شاخه‌ها باید قبل از رسیدن به قسمت‌های بالا هرس شوند. تحقیقات نشان داده است چنانچه حدود ۱۰ گره بارور برای هر بوته گذاشته شود، نتیجه بهتری خواهد داد. چنانچه بوته‌ها هرس نشوند، هر بوته حدود ۱۰ تا ۴۰ گره بارور تولید می‌کند و ۵/۰ تا ۲ متر بالا می‌رود. کارلا تحمل خشکی را ندارد. باید محیط ریشه تا عمق ۵۰ سانتی‌متری مرطوب نگه داشته شود. آبیاری هر هفته در فصول گرم و خشک صورت می‌گیرد. به هنگام بارندگی باید زهکش‌های مناسبی وجود داشته باشد تا رشد گیاه را مواجه با مشکل نسازد. در مناطقی که با محدودیت آب مواجه هستند، آبیاری و تغذیه قطره‌ای مؤثرترین روش است.

کارلا نسبت به خیلی از بیماری‌های مشترک خانواده کدوئیان حساس است برای پوتی ویروس خربزه یک میزبان محسوب می‌شود. سفیدک سِرکوسپورا، پژمردگی باکتریایی، پژمردگی فوزاریوم و نماتد گره‌های ریشه از جمله بیماری‌های معمول کارلا است. چنانچه رطوبت بالایی وجود داشته باشد، بیماری‌های قارچی رخ می‌دهد، مگس میوه بیشترین خسارت را به کارلا می‌زند زیرا لارو حشره در درون میوه زندگی می‌کند و از اثر مستقیم حشره‌کش‌ها محافظت می‌شود. سوسک‌ها، تریپس ها، کرم‌های طوقه بر، کرم غوزه پنبه، شته‌ها، کنه‌ها و آفات عمومی از دیگر آفت‌های کارلا می‌باشند. مبارزه شیمیایی با آفت‌ها تجویز نمی‌شود مگر زمانی که میزان خسارات معنی‌دار باشد.

کارلا به هنگام برداشت نیاز به مراقبت‌های ویژه‌ای دارد. میوه‌ها را باید به هنگام رشد مواظب بود که خیلی بزرگ و خیلی تلخ نشوند. به‌طور معمولی ۱۵ تا ۲۰ روز بعد از گلدهی و یا ۷۰ تا ۸۰ روز بعد از کاشت درحالی‌که طول میوه ۱۰ تا ۱۵ سانتی‌متر است، زمان مناسبی برای برداشت می‌باشد. البته در برداشت، باید به نوع مصرف توجه داشت. میوه‌ها باید سبز روشن، نازک و آبدار و تخم‌ها سفید و نرم باشند و برداشت باید توسط قیچی باغبانی یا چاقوی تیز انجام شود. چنانچه میوه خیلی بزرگ شود، اسفنجی، تلخ، زرد یا نارنجی و ترک‌خورده می‌شود. میوه کارلا بعد از برداشت نباید مدت زیادی باقی بماند بلکه به‌سرعت باید به فروش برسد. میوه‌های خسارت‌دیده و آسیب‌دیده را جدا کرده و به‌دقت میوه‌ها را در کارتن یا سبد چیده و در محل سردی با دمای ۱۲ تا ۱۳ درجه سانتی‌گراد و رطوبت ۸۵ تا ۹۰ درصد انبار یا نگهداری می‌کنند. در چنین شرایطی میوه‌ها برای مدت دو تا سه هفته باقی می‌ماند. در دمای کمتر از ۱۰ درجه، یخ می‌زند و صدمه می‌بیند. در دمای بالای ۱۳ درجه نیز نباید نگهداری شود چون میوه زرد یا نارنجی می‌شود و ترک خورده و باز می‌شود. میوه کارلا را باید از سایر میوه‌ها نظیر موز، آناناس و سیب جدا نگهداری نمود چون مقدار زیادی اتیلن که نوعی هورمون رساننده است، دارند.

خواص کارلا

مردم هند و چین (آسیای جنوبی) و آفریقای جنوبی از این میوه به‌منظور درمان محلی و سنتی دیابت، پاک‌سازی کبد، بیماری‌های پوست و مو، درمان سرفه و بیماری‌های تنفسی، روماتیسم، رفع یبوست، کاهش سطح کلسترول بد و … استفاده می‌کنند که البته این تنها بخش اندکی از خواص درمانی این میوه باارزش است. هنگامی‌که کارلا به رنگ زرد درمی‌آید و کامل رسیده می‌شود می‌شکافد و بذرهای آن بیرون می‌ریزد، بذرها درون لایه‌ای ژله‌ای و قرمزرنگ و شیرین قرار دارد.

کارلا یا خربزه تلخ بسیار کم‌کالری بوده و در هر ۱۰۰ گرم از این میوه تنها ۱۷ کالری وجود دارد، بااین‌وجود غلاف‌های آن منابع غنی از فیبر غذایی، مواد معدنی، ویتامین‌ها و آنتی‌اکسیدان‌ها هستند. خربزه تلخ حاوی phytonutrient, polypeptide-P (یک انسولین گیاهی) است که به کاهش سطح قند خون و دیابت نوع ۲ کمک می‌کند، در ایران اغلب از این میوه به‌عنوان میوه دیابتی‌ها (درمان دیابت) نام می‌برند. جالب است بدانید علاوه بر میوه‌های کارلا، برگ‌ها و ساقه‌ها و حتی ریشه نیز مصرف دارویی دارد.

از عوارض کارلا این که می تواند باعث گرفتگی معده و اسهال شود. بعضی از داروهای دیابت هم به خوبی با کارلا مخلوط نیستند و اگر میخواهید از این میوه برای حفظ قند خون خود استفاده کنید، صحبتهای طولانی با پزشک خود داشته باشید. در نهایت، کارلای می تواند سقط جنین را هنگامی که در مقادیر زیادی گرفته می شود، ایجاد می کند و ممکن است کودکان را بیمار کند، بنابراین بچه ها و زنان باردار باید از آن اجتناب کنند.

نحوه مصرف کارلا

کارلا را به گونه‌های مختلف مصرف می‌کنند: سرخ‌شده، جوشانده، دم‌کرده، بخارپز، کباب شده. کارلا قبل از مصرف باید خوب شسته شود. آج‌ها و برجستگی‌های پوست خارجی آن باعث می‌شود که خاک و کثیفی در میان آن‌ها بنشیند و به‌راحتی تمیز نشود، پوست این میوه نیز خوراکی بوده البته برخی اعتقاد دارند که پوست کارلا را باید گرفت بنابراین می‌توانید لایه نازکی از پوست آن را قبل از مصرف با چاقو جدا کرد. بافت میانی کارلا که بذرها نیز درون آن قرار گرفته‌اند خوراکی و قابل پخت و پر است. کارلا را می‌توان با پوست و دانه‌ها پخت‌وپز و مصرف نمود ولی بهتر آن است که ابتدا از طول به‌طور کامل نصف کنید و با یک قاشق یا چاقو بافت میانی را به همراه بذرها خارج کنید و غلاف خارجی (قسمت‌های سبز رنگ) را به‌اندازه موردنظر خرد کنید و مصرف نمایید. غلاف تازه کارلا یک منبع عالی از فولات و ویتامین C و A است. آزمایش‌های اولیه آزمایشگاهی نشان می‌دهد که برخی از ترکیبات فیتوشیمیایی در خربزه تلخ ممکن است در درمان عفونت HIV مؤثر باشد. کارلا مخلوطی از فلاونوئیدها و آلکالوئیدها است که سبب تولید انسولین بیشتر در لوزالمعده و نتیجتاً سبب کنترل قند خون در بیماران دیابتی می‌گردد.